واکاوی تجارب زیستۀ مربّیان مراکز پیش‌دبستانی از فرایندهای جاری ابعاد تربیت توحیدی در دورۀ سیادت

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته کارشناس ارشد روان‏شناسی تربیتی، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر، واکاوی فرایندهای جاری ابعاد تربیت توحیدی در مراکز پیش­دبستانی بود. این پژوهش درزمرۀ مطالعات کیفی قرار دارد، با استفاده از ‌روش پدیدارشناسی توصیفی انجام شده است و جامعۀ آماری آن را مربّیان پیش‌دبستانی ناحیۀ چهارِ شهر قم تشکیل می دهند که سیزده نفر از ایشان با استفاده از روش نمونه‌گیری هدفمند با توجه به معیار اشباع‌ داده­ ها و تکرار اطلاعات انتخاب شدند. ابزار جمع ‏آوری اطلاعات، مصاحبۀ‌ نیمه‏ ساختاریافته بود که چهارچوب آن براساس تحلیل محتوای ادبیات پژوهش برمبنای سه بُعد شناختی، عاطفی و عملی تربیت توحیدی تدوین و برپایۀ نظرخواهی از سه متخصص تأیید شد. پس‏از انجام‏ شدن مصاحبه، تحلیل داده ‏ها توسط نرم­ افزار شانون و MAXQDA(20) صورت گرفت. یافته­ های پژوهش نشان می‏ دهد در بُعد شناختی، مؤلفه ‏های «استفاده از زبان و ادبیات متناسب با فهم کودک در معرفی خدا» و «الگوی حسنه بودنِ والدین و مربّیان در رابطه با خدا برای کودک»، در بُعد عاطفی، مؤلفه‏ های «پرورش و تقویت اشتیاق کودک به پرسشگری و کنجکاوی» و «تأثیر محبت والدین و مربّیان بر رابطۀ کودکان با خدا»، و در بُعد عملی، مؤلفۀ «تناسب فعالیت‌های عملی با امیال و آزادی کودک»، بیشترین کاربرد را داشته‏ اند. دورۀ سیادت، زمان تشکیل مبانی و بنیان‌های تربیت توحیدی در کودک است که از طریق ارتباط با اطرافیان، محیط، والدین و به‌ویژه مربّیان تحقق می‏ یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Preschool Teachers' Lived Experiences of Current Processes in Monotheistic Education During the Sovereignty Period

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Salimi 1
  • Susan Bahrami 2
1 M.A in Educational psychology, University of Qom, Qom, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Qom University, Qom, Iran.
چکیده [English]

This research aimed to investigate the current processes of monotheistic education in preschool centers. This qualitative research employed a descriptive phenomenological approach, focusing on preschool teachers from the fourth district of Qom City, Iran. Thirteen teachers were selected through purposive sampling based on data saturation criteria and information repetition. Data were collected through semi-structured interviews, with the interview framework developed based on a content analysis of existing literature on the cognitive, affective, and practical dimensions of monotheistic education. The collected data were analyzed using SHANNON and MAXQDA (version 20) software. The findings indicated that, in the cognitive dimension, key factors included using child-friendly language and literature to introduce the concept of God. Parents and teachers also acted as important role models in shaping the child’s relationship with God. In the affective dimension, fostering curiosity and inquiry, along with the influence of parental and teacher affection on the child's connection with God, were emphasized. In the practical dimension, aligning activities with children's interests and promoting their independence were most frequently applied. Thus, the sovereignty period is essential for establishing the foundations of monotheistic education for children, which is shaped through their interactions with their environment, parents, and especially teachers.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child
  • Monotheistic Education
  • Sovereignty Period
  • Preschool
قرآن کریم (مهدی الهی قمشه‏ای، مترجم) (چاپ 6). تهران: رشیدی.
نهج البلاغه (1380) (سید جعفر شهیدی، مترجم). تهران: جهاد دانشگاهی.
آقاجان، مهسا؛ و امامی کوپائی، سمانه (1403). شناسایی مؤلفه‌های اثرگذار معماری بر تربیت کودک، مبتنی‏بر رویکرد اسلامی: فضاهای آموزشی پیش‌دبستان. فصلنامۀ علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 14(25)، 139-171. قابل دسترسی در:
https://esi.isu.ac.ir/?_action=article&keywords
اسمیت، دیوید وود راف (1395). پدیدارشناسی (مسعود علیا، مترجم). تهران: ققنوس.
اشرفی سلطان­احمدی، زینب؛ کیهان، جواد؛ ملکی آوارسین، صادق؛ و یاری، جهانگیر (1400). طراحی الگوی مطلوب برنامۀ درسی‌تربیت دینی در دورۀ پیش‌دبستانی. نشریۀ مسائل کاربردی تعلیم‏وتربیت اسلامی، 5(32)، 7-30. قابل دسترسی در:
https://sid.ir/paper/412099/fa
ایمان، محمدتقی؛ و نوشادی، محمودرضا (1390). تحلیل محتوای کیفی. نشریۀ عیار پژوهش در علوم انسانی، 3(2)، 15-44. قابل دسترسی در:
https://www.sid.ir/paper/488226/fa
بازرگان هرندی، عباس (1400). مقدمه‌ای بر روش‌های تحقیق کیفی و آمیخته: رویکردهای متداول در علوم رفتاری. تهران: دیدآور.
پراز، محمدرضا؛ جوهری، امیرمحمد؛ و رضایی، مسعود (1399). تربیت کودک ازدیدگاه اسلام. پژوهش و مطالعات اسلامی، 10(16)، 59-69. قابل دسترسی در:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1708347
تهرانی فرجاد، مسعود (1397). تربیت دینی، تنها انتقال اطلاعات دینی به کودک نیست!. نشریۀ رشد آموزش پیش‏دبستانی، 12(36)، 26-27. قابل دسترسی در:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1343833
جوادی آملی، عبدالله (1383). توحید در قرآن. قم: اسراء.
حسنی، محمد (1383). بررسی دیدگاه ارزش‏شناسی علامه طباطبایی و دلالت‏های آن در تربیت اخلاقی. روان‏شناسی و علوم تربیتی، 34(2)، 199-224. قابل دسترسی در:
SID. https://sid.ir/paper/55684/fa
داوودی، محمد (1386). نقش معلم در تربیت دینی. قم: پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
راشد، مریم (1395). کلیاتی بر تربیت دینی کودک. نشریۀ میراث طاها، 3(6)، 62-87. قابل دسترسی در:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1369275
رجبی، علی؛ و احمدی نیاسر، سمیرا (1397). تهدیدات تربیت دینی کودک و ارائۀ راهکارهای قرآنی و روایی. نشریۀ پژوهش‌های نوین در آموزه‌های قرآن و سنت، 1(1)، 1-75. قابل دسترسی در:
https://ensani.ir/fa/article/411645/
سوهانی، عاطفه (1396). شیوه‌های تعمیق باورهای دینی کودکان. نشریۀ فلسفه و کودک، 4(16)، 71-86. قابل دسترسی در:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1399661
شورای عالی انقلاب فرهنگی و شورای عالی آموزش‏وپرورش (1390). سند تحول بنیادین آموزش‏وپرورش.
صادق‌زادۀ قمصری، علی (1380). راهنمای برنامۀ درسی تعلیمات دینی دورۀ دبیرستان و پیش‌دانشگاهی در بوتۀ نقد تربیت اسلامی. مجموعۀ مقالات مرکز مطالعات اسلامی، 2(6)، 70-90.
طبرسی، حسن بن فضل (۱۳۸۷). متن و ترجمۀ کتاب نفیس مکارم الأخلاق (محمدحسین رحیمیان، مترجم و نگارنده). قم: مؤمنین.
طهماسبی، سیامک؛ و غلامی، زینب (1398). نگرشی بر تربیت اسلامی‌کودکان پیش‏دبستانی. نشریۀ رشد آموزش پیش‏دبستانی، 12(41)، 4-36. قابل دسترسی در:
https://www.magiran.com/paper/2121790
عصاری، ابوالفضل (1395). اصول تربیت دینی فرزندان ازمنظر قرآن و روایات از بدو تولد تا هفت‏سالگی. نشریۀ پویش در آموزش علوم انسانی، 2(4)، 35-50. قابل دسترسی در:
https://ensani.ir/fa/article/466190
علم‏الهدی، جمیله (1383). جنسیت در تربیت اسلامی. فصلنامۀ پژوهش‌های تربیت اسلامی، 10(8)، 59-92. قابل دسترسی در:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage
علوی، علی‌عدنان (1399). اصول تربیت فرزندان در قرآن و حدیث. نشریۀ مطالعات قرآن و علوم، 4(6)، 89-128. قابل دسترسی در:
https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1810557
علیزاده، مژده (1398). اصول و روش‏های تربیتی حضرت ابراهیم (ع) در مواجهه با منکران توحید. فصلنامۀ علوم تربیتی ازدیدگاه اسلام، 13(7)، 135-150. قابل دسترسی در:
https://esi.isu.ac.ir/article_75357.html
فراست‌خواه، مقصود (1403). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی با تأکید بر نظریه برپایۀ گراندد تئوری GTM (چاپ 14). تهران: آگاه.
قیصری گودرزی، کیومرث؛ و سلحشوری، احمد (1397). اصول تربیت توحیدی در دورۀ کودکی (مرحلۀ سیادت). پژوهش در مسائل تعلیم‏وتربیت اسلامی، 26(40 )، 5-37. قابل دسترسی در:
https://sid.ir/paper/243359/fa
کرسول، جان (1402). پویش کیفی و طرح پژوهش (حسن دانایی فرد و حسین کاظمی، مترجمان). تهران: صفار.
کریمیان­پور، غفار؛ و احمدی، حمیرا (1393). تربیت دینی کودکان پیش‏دبستانی. رشد آموزش پیش‏دبستانی، 5(3)، 14-17. قابل دسترسی در:
https://www.magiran.com/paper/1248785
گریوانی، مسلم (1399). اصول و شیوه‏های تربیت توحیدی کودکان. قم: نشر جمال.
مصباح یزدی، محمدتقی (1386). معارف قرآن 1: خداشناسی. قم: مؤسسۀ در راه حق.
موحّدی پارسا، فاطمه؛ جاویدی کلاتۀ جعفرآبادی، طاهره؛ شعبانی ورکی، بختیار؛ و همت بناری، علی (1398). تربیت اخلاقی کودکان در دورۀ سیادت ازمنظر اندیشمندان اسلامی. فصلنامۀ تربیت اسلامی، 14(28)، 7-28. قابل دسترسی در:
https://www.sid.ir/paper/100688
مؤمنی راد، اکبر؛ علی‏آبادی، خدیجه؛ فردانش، هاشم؛ و مزینی، ناصر (1392). تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج مقاله. اندازه‏گیری تربیتی، 4(14)، 187-222. قابل دسترسی در:
https://ensani.ir/fa/article/337701
مهدی‌زاده، حسین (1381). کاوشی در ریشۀ قرآنی واژۀ «تربیت» و پیامدهای معنایی آن. معرفت، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 11(59)، 104-110. قابل دسترسی در:
https://www.sid.ir/paper/456913
نوذری، محمود (1390). بررسی تحول ایمان به خدا در دورة کودکی، نوجوانی و آغاز جوانی: رویکردی روان‏شناختی- دینی. کودک، نوجوان و رسانه، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، 2(5)، 146-174. قابل دسترسی در:
https://www.sid.ir/paper/260441/fa
نیکومنش، اصغر؛ ایزدى، مهشید؛ رفیعى شمس‌آبادى، حجت‏الله؛ و وکیلى، نجمه (1399). طراحى الگوى تربیت اعتقادى و اخلاقى کودک در دورة سیادت (هفت سال اول) براساس تعالیم اسلامى. بصیرت و تربیت اسلامی، 17(55)، 145-165. قابل دسترسی در:
https://www.sid.ir/paper/409539/fa
وجدانی، فاطمه؛ و آقایی، جواد (1396). نقش صبر مربّی در فرایند تربیت دینی و راهکارهای تقویت آن. نشریۀ پژوهشنامۀ اخلاق، 10(36)، 5-29. قابل دسترسی در:
https://akhlagh.maaref.ac.ir
همت بناری، علی (1397). الگوی تربیت فرزند برمبنای تحلیل و تفسیر سورۀ لقمان. نشریۀ آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، 4(2)، 41-60. قابل دسترسی در:
https://iued.ilam.ac.ir
یوسفی، مهری؛ فقانی، پروانه؛ اسماعیل‏نژاد، الهه؛ رئیسی، یاسمن؛ باشام، عابده؛ و حسین‌بر، زینب (1401). اهمیت تربیت مربّی در دورۀ پیش‌دبستانی و تأثیر آن در آموزش. همایش ملی تحقیقات میان‏رشته‌ای در مدیریت و علوم انسانی، 4(۴)، 812-820. قابل دسترسی در:
https://www.noormags.ir/view/en/articlepage/1911713
Giorgi, A. (1989). One Type of Analysis of Descriptive Data: Procedures Involved in Following a Scientific Phenomenological Method. Journal of Methods, 1(3), 39-61.
Komariah, N.; and Nihayah, I. (2023). Improving the Personality Character of Students through Learning Islamic Religious Education. At-Tadzkir: Islamic Education Journal, 2(1), 65-77. DOI: https://doi.org/10.59373/attadzkir.v2i1.15.
Nurmaliyah, Y.; Aripin, S.; and Nurdiansyah, N. M. (2023). Curriculum: Implementation of Islamic Religious Education Learning in Schools for Children with Special Needs. International Journal of Islamic Thought and Humanities, 2(1), 124-138. DOI: https://doi.org/10.54298/ijith.v2i1.83.
  • تاریخ دریافت: 20 مرداد 1403
  • تاریخ بازنگری: 30 اسفند 1403
  • تاریخ پذیرش: 20 خرداد 1404
  • تاریخ اولین انتشار: 20 خرداد 1404
  • تاریخ انتشار: 01 تیر 1404