مفهوم شناسی ثبات‌قدم فردی و جمعی از منظر تربیت قرآنی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معارف اسلامی و علوم تربیتی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 استادیار گروه علوم تربیتی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی گروه علوم تربیتی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

10.30497/esi.2025.247018.1842

چکیده

هدف این پژوهش، مفهوم شناسی ثبات‌قدم فردی و جمعی از منظر تربیت قرآنی است. روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و تحلیل داده‌ها به کمک روش تحلیل مضمون انجام شد. جامعه آماری پژوهش 389 آیه قرآن کریم با واژگان مرتبط با ثبات قدم بود. با روش نمونه‌گیری هدفمند، 34 آیه نمونه پژوهش را تشکیل دادند. در این پژوهش شش مضمون کلیدی به عنوان مولفه‌های ثبات‌قدم در تربیت وحیانی استخراج شد: ایمان و امید به عوامل غیبی، شجاعت و خطرپذیری، تمرکز برداشته‌ها، قوت اراده، بزرگی و اهمیت هدف، فضای انگیزشی و وحدت‌بخش. بر این اساس تعریف ثبات‌قدم عبارت است از «تداوم حرکت به سمت هدف بلندمدت به گونه‌ای که فرد در مسیر رسیدن به آن مهم ، دارای نشاط روحی توامان با پذیرش رنج‌ها است و در موقعیت تحریک کننده به ترک عمل، پایدار مانده و با شوق، اراده قوی و باور به نصرت الهی تمامیت تلاش خود را بکار می‌گیرد». ثبات‌قدم درتربیت قرآنی دارای دو بعد فردی و جمعی است که در مفهوم جمعی، تربیت به گونه‌ای در افراد رقم می‌خورد که با سه شاخصه اشتیاق فراگیر، الگوگیری از اهل استقامت، هم‌افزایی بردبارانه و محبت‌محور، ضعف‌ها به کمک توان جمعی جبران گردیده و حرکت تا تحقق هدف مداومت خواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم. ترجمه ناصر مکارم شیرازی (1373). قم: دفتر مطالعات تاریخ ومعارف اسلامی
تجری، آرزو (1394). تبیین قرآنی رابطه تفکر و ثبات‌قدم، (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم. قم، ایران.
جوادی‌آملی، عبدالله؛ و حسن واعظی‌محمدی (1389). تفسیر تسنیم (مجلدات 11، 121، 16، 25، 32، 71). قم: مرکز بین‌المللی نشر اسراء.
خیمه‌زرنگاری، فریبا (1399). جایگاه استقامت در زندگی فردی و اجتماعی برگرفته از سوره هود، (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه پیام‌نور اصفهان، ایران.
داکورث، آنجلا (2016). عزم، قدرت اشتیاق و ثبات‌قدم(سینا میرعربشاهی، مترجم). تهران: فیروزه(1398).
زحیلی، وهبه (1411). التفسیر المنیر فی العقیده و الشریعه و المنهج، چاپ دوم. دمشق: دارالفکر.
سلیگمن، مارتین (1388). شادمانی درونی، روانشناسی مثبت‌گرا در خدمت خشنودی پایدار(مصطفی تبریزی، رامین کریمی و علی نیلوفری، مترجمان). تهران: دانژه.
شیرزادی، ناهید (1395). علل و عوامل موثر بر استقامت و آثار آن در قرآن و حدیث، (پایان نامه کارشناسی ارشد). موسسه آموزش عالی باختر ایلام، ابران.
صفری، حجت‌الله؛ و میردریکوندی، رحیم (1398). بررسی تطبیقی مفهوم ثبات‌قدم و آسیب‌شناسی آن در منابع اسلامی و روانشناسی مثبت و تبیین چرایی تفاوت آن در دو منبع. فصلنامه معرفت، (266). صص 17-37.
صفری، حجت‌الله؛ میردریکوندی، رحیم؛ و عباسی، مهدی (1400). مولفه‌های ساختاری ثبات‌قدم براساس منابع اسلامی، تدوین یک مدل مفهومی. فصلنامه روانشناسی و دین (53). صص 19-36 .
طباطبایی، محمدحسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انشارات اسلامی.
طبش، ندا (1398). ارائه الگوی استقامت و پایداری بر پایه قرآن و روایت معصومین (علیه السلام) و تبیین دلالت‌های تربیتی آن پژوهشی با روش نظریه‌پردازی داده بنیاد، (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه شهید چمران اهواز، ایران.
فضل‌الله، محمدحسین (1419). من وحی القرآن، چاپ اول. بیروت: دارالملاک.
گلی، مهرناز (1384). ثبات‌قدم در دینداری از دیدگاه قرآن و روایات، (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه اصول الدین، قم، ایران.
مکارم شیرازی، ناصر (1371). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
موسوی کاشی، زهره؛ پورمحمدی رودسری، رضا؛ حسن جعفری، آرزو صیاد؛ و موفق، ابوالفضل (1397). تصمیم‌گیری مدیران حوزه‌ی سلامت با رویکرد اسلامی، مبانی نظری، نگرش‌ها و رویکرد اسلام در فرایند تصمیم‌گیری. فصلنامه پژوهش در دین و سلامت، 4(3). صص 103-117.
 
Duckworth, A. L., C. Peterson, M.D. Matthews, and D. R. Kelly (2007). Grit: Perseverance and Passion for Long-Term Goals. Journal of Personality and Social Psychology, 92, 1087–1101.
Duckworth, A., and A. Jackson (2017). Grit: The Power of Passion and Perseverance. Regional Business Review (36) , 74-76
Sherry, V.G., D. R. Kelly (2019). Resilience, Grit and Hardiness: Determining the Relationships Amongst these Constructs through Structural Equation Modeling Techniques. Positive psychology & Wellbeing 3(2) , 165-178.
Silva, P.J., K. Eddington, and R. Beaty (2013). Gritty People Try Harder: Grit and Effort Related Cardiac Activity during an Active Coping Challenge. International Journal of Psychology (88) , 200-205.
Lopez, S. J (2009). Encyclopedia of positive phycology. United State: Blackwell.
Reraki, M., I. Celik, H. Saricam (2015). Grit as a Mediator of the Relationship Between Motivation and Academic Achievement. Ozean Journal of Social Science (8) , 19-32