نقش نگرش مذهبی، حمایت اجتماعی و حالات خلقی در پیش بینی اعتیاد به اینترنت در دانش‌آموزان مقطع متوسطه

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روانشناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد روانشناسی، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

اینترنت در زندگی امروزی، جاری و با­توجه­‌به محاسنی چون دسترسی آسان و ضرورت کاربرد آن، عوامل متنوعی اثربخشی مطلوب و مخرب آن را تحت کنترل دارند. در پژوهش حاضر، با­توجه­‌به تبعات اعتیاد به فضای مجازی، به نقش نگرش مذهبی، حمایت اجتماعی و حالات خلقی در پیش­‌بینی اعتیاد به اینترنت در دانش­‌آموزان مقطع متوسطه پرداخته شد. این پژوهش از نظر شیوۀ تحقیق توصیفی از نوع همبستگی و بر­حسبِ هدف از نوع مطالعات کاربردی بود. جامعة آماری تحقیق شامل نوجوانان دختر و پسر مقطع دوم متوسطۀ منطقۀ 5 شهر تهران در سال تحصیلی 1401-1402 بود. حجم نمونه با استفاده از جدول کرجسی و مورگان، 217 نفر برآورد شد که به روش نمونه­گیری تصادفی خوشه­ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده­ها شامل پرسشنامۀ اعتیاد به اینترنت یانگ (1998)، نگرش­سنج مذهبی سراج­زاده (1377)، حمایت اجتماعی زیمت، داهلم و فارلی (1998) و مقیاس حالات خلقی لاوی­باند و لاوی­باند (1995) بود. داده‌های حاصل از پرسشنامه­‌ها در دو بخش توصیفی و استنباطی با استفاده از روش تی مستقل، همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج تحلیل رگرسیون نشان ­داد متغیرهای نگرش مذهبی، حمایت اجتماعی، افسردگی، اضطراب و استرس قادر به پیش­بینی اعتیاد به اینترنت در دانش‌­آموزان بوده و ابعاد حمایت اجتماعی و نگرش مذهبی، خصوصاً بُعد پیامدی نگرش مذهبی، سهم بیشتری در پیش­بینی اعتیاد به اینترنت دانش‌­آموزان مقطع دوم متوسطه نشان دادند. همچنین بین نگرش مذهبی و افسردگی در دختران و پسران، تفاوت معناداری وجود نداشت، امّا تأثیرحمایت اجتماعی در پسران و اضطراب و استرس در دختران به­‌صورتِ معنادار بیشتر مشاهده گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اخلاقیان، زهرا و زهره لطیفی و صدیقه رضایی دهنوی (1398). "اثربخشی بستۀ آموزشی مهارت­های زندگی مبتنی بر مبانی اسلامی با روش فعال بر هوش اخلاقی دختران نوجوان". علوم تربیتی از دیدگاه اسلامی، (13)7، 117-134.
بهادری خسروشاهی، جعفر (1396). "ارتباط بین حمایت اجتماعی و شادکامی با مذهب". علوم تربیتی از دیدگاه اسلامی، (9)5، 129-142.
جان بزرگی، مسعود (1398). «درمان چندبعدی معنوی». قم: مرکز تحقیقات حوزه و دانشگاه.
جعفری کادیجانی، نسرین و حسن احدی و ولی الله فرزاد و محمدباقر کجباف و محمدمهدی مظاهری (1393). «تدوین بستۀ فرزندپروری با رویکرد اسلامی مبتنی بر نظریۀ علامه طباطبایی(ره) و استاد مطهری». (پایان­نامه دکتری). تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
خلج، مرضیه (1392). «رابطۀ هوش معنوی با رهبری موثق مدیران و کارکنان فدراسیون ورزش­های جانبازان و معلولین جمهوری اسلامی ایران، (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد) دانشگاه علامه طباطبایی.
دانایی مقدم، رحیم (1390). "فرهنگ اسلامی: مفاهیم ، ویژگی ها و اصول". نشریة پژوهش در دین و سلامت، (3)، 66-77.
دریکوندی، زهرا و ناهید دریکوندی و خدیجه گشتیل و محسن باقری (1396). "بررسی رابطۀ احساس تنهایی، انزوای اجتماعی و عملکرد تحصیلی با میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی مجازی در بین دانشجویان". فصلنامة مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی. (3)، 48-60.
رشیدی، شیرین و عطیه سادات علوی (1401). "بینان­های تکوین تفکر مثبت در کودکان و مدلول­های تربیتی آن از دیدگاه اسلام". دوفصلنامه علمی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، (10)، 119-148.
ریاضی، زهره (1398). "پیش بینی اعتیاد به اینترنت بر اساس ارزش­های اخلاقی و قلدری". فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، (14)،  199-205.
سامانی، سیامک و بهرام جوکار (1386). "بررسی و اعتبار و روایی فرم کوتاه مقیاس افسردگی، اضطراب و فشار روانی". علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز.
شریفی، طیبه (1393). "نگرش دینی و سلامت عمومی و شکیبایی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی اهواز". فصلنامة اندیشه و رفتار، (1)، 87-99.
شعبانی، زهره و علیرضا محسنی­تبریزی و روزا کرم­پور (1397). رابطۀ میان اعتیاد به اینترنت و انزوای ارزشی و اجتماعی در بین جوانان 18 تا 29 سال ساکن در شهر تهران". تغییرات اجتماعی فرهنگی، (15)، 18-37.
عبدی سادات، سید حسن و عباس ابوالقاسمی (1397). رابطۀ سبک زندگی اسلامی، معنای زندگی و هوش هیجانی با سلامت روان دانشجویان. روانشناسی و دین، (43)، 103-118.
عسکریان، فاطمه. محمد تقی شاکری و وحید قوامی و جمشید جمالی  (1398). "بررسی ارتباط اعتیاد به اینترنت با افسردگی، اضطراب و استرس در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مشهد". مجلۀ دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 62(ویژۀ روانشناسی)، 1866-1903.
عیسی­زاده، نیکزاد و محمدرضا صالحی و نسرین جعفری کادیجانی  (1402). "بررسی ارتباط نواهی شرع مقدس با ابعاد سلامت با تأکید بر سلامت معنوی". نشریه فرهنگ و ارتقای سلامت فرهنگستان علوم پزشکی، (7)، 322-330.
فیروزی ارنان، رسول و علمردانی صومعه، سجاد و جلیل باباپورخیرالدین و زینب خانجانی (1398). "رابطۀ باورهای دینی و بحران هویت با گرایش به مصرف مواد مخدر". فصلنامۀ علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، (12)7، 103-117.
قربانی، نادیه و مهرانگیز شعاع کاظمی و الهه حجازی (1396). "بررسی سبک زندگی اسلامی با سلامت روان زنان هیئت علمی دانشگاه­های شهر تهران". پژوهش­نامۀ سبک زندگی، (5)، 61-78.
کاکاوند، علیرضا و شقایق نیک اختر و مهران سرداری پور (1396). "پیش­بینی اعتیاد به اینترنت بر­اساسِ حمایت اجتماعی ادراک­شده، احساس تنهایی و هراس اجتماعی". روانشناسی مدرسه، (6)، 81-98.
گل­شکوه، فرزانه (1390). "ارتباط بین انزوای اجتماعی، افسردگی و اضطراب با اختلالات کاربران اینترنت نوجوان در اهواز". یافته­های نوین روانشناسی، (1)10، 10-11.
مصلح گرمی، مهدی و علی خالق خواه و مهدی معینی­کیا و سجاد علی نژاد (1400). "بررسی تأثیر «بازخوردهای اصلاحی معلم» بر میزان اضطراب Covid-19 دانش­‏آموزان دختر مبتلا به افسردگی". پژوهش در نظام‌های آموزشی، (15)، 66-73.
نبوی، سیدصادق و سیده زهرا نبوی (1401). "مصادیق هنجارهای اسلامی در میان دانش­آموزان پسر دورۀ متوسطه دوم". دوفصلنامۀ علمی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، (19)10، 137-174.
نرم­افزار پاسخ مرکز مطالعات حوزه. (https://fa.al-shia.org).
نعامی، عبدالزهرا و شهرام نوری ثمین (1395). "پیش­بینی اعتیاد به شبکه­های اجتماعی بر­اساسِ تنهایی و عزت نفس در دانشجویان دختر". زنان در فرهنگ و هنر، (2)8، 193-204.
نریمانی، فریبا و معصومه آزموده و شعله لیوارجانی و جواد مصرآبادی  (1400). "مقایسۀ اثربخشی آموزش گروهی مفاهیم روانشناسی مثبت­گرا و فراشناخت بر میزان اضطراب و تاب­آوری نوجوان دختر در قرنطینه پاندمی کرونا". فصلنامۀ خانواده درمانی، (5)2، 309-327.
نیکی، ندا و مهشید آقاجان بیک و آرزو احمدی (1399). "آسیب­شناسی، مشاوره و غنی­سازی خانواده". نشریه آسیب­شناسی خانواده، (1)6.
هادیان، سیدعلی و سیدمحمد غروی­راد و مسعود آذربایجانی (1392). "تأثیرات والدین بر دینداری فرزندان از منظر روانشناسی دین". اسلام و روانشناسی، (13)7، 25-46.
American Psychological Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders. Washington D.C. American Psychological Association.
Anian, N., Desa, S., and Balakrishnan, B. (2018). Science Creative Teaching Design for Science Teachers. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 8 (4), 1235–1241.
Chen, Hao. Dong, Guiun. Li, Kefeng. (2023). Overview on brain function enhancement of Internet addicts through exercise intervention: Based on reward-execution-decision cycle. Front Psychiatry, 14.
Jesse, S.M, Jacqueline, K.M., Shaun, P., & Kristin LC. (2010). Clarifying relationships among work and family social support, stressors, and work-family conflict. J Vocational Behavior, 76 (1), 91-104.
Kim, M. K., Kim, H. Y., & Kang, Y. A. (2019). Influence of gift-giving in social network games on social capital: Relationship types, gift-giving types, and the big five factors of personality. International Journal of Human–Computer Interaction, 35(1), 38-52.
Kuang,L., Wang,W., Huang.Y., Chen,X., Lv,Z., Cao,J., Ai,M & Chen,J. (2020). Relationship between Internet addiction, susceptible personality traits, and suicidal and self-harm ideation in Chinese adolescent students. Journal of Behavioral Addictions, DOIDOI: https://doi.org/10.1556/2006.2020.00032.
Mao,Erik. Zhao,Lishou.(2023).The influence of job search stress on college students’ addictive social media use: Seeking of social support and perceived social support as serial mediators and sense of coherence as a moderator.Front Psychology, 14  (1101674).
Mari, Emanuela. Biondi, Silvia. Varchetta, Manuela. Quaglieri, Alessandro.(2023). Gender differences in internet addiction: A study on variables related to its possible development. Computers in Human Behavior Reports, 9 (10024).
Sawyer, S.M. Azzopardi, P.S.Wickremavathne, D,&Patton,G.C.(2018). The age of adolescence. The Lancet Child & Adolecent Health, 2(3), 223-228.
Yen, C. F. Ko, C. H. , & Yen, J. Y. (2009). Internet addiction and interpersonal problems in Korean adolescents. CIN: Computers, Informatics, Nursing, 27(4), 226-33.
Ying Y, Wenbin G. (2011). Psychological and Behavioural Characteristics of Severe Internet Addicts. Hangzhou, China. pal.ist.psu.edu/cscw2011cpp/ Ying_Ye_0107.pdf.
Zhao, Yue. Qu, Diang. Chen, Shiyn. Chi, Xinli. (2023). Network analysis of internet addiction and depression among Chinese college students during the COVID-19 pandemic: A longitudinal study.Computers in Human Behavior. 138.
 Zimet, G.D.; Dahlem, N.W.; Zimet, S.G. & Farley, G.K. (1988). “The multidimensional scale of perceived social support”. Journal of Personality Assessment, 52, 30-41.