طراحی و اعتباریابی مقیاس مدارا بر اساس آموزه‌های اسلامی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد روان‌شناسی بالینی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران.

2 دانشیارگروه روان‌شناسی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران.

3 دانشیار گروه روان‌شناسی تربیتی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران.

10.30497/esi.2024.245972.1765

چکیده

هدف از پژوهش حاضر ساخت مقیاس مدارا بر اساس آموزه‌های اسلامی و بررسی ساختار عاملی، روایی و پایایی آن بود. روش پژوهش کیفی­ـ کمی (اکتشافی متوالی) بود. 320 آزمودنی که در سال تحصیلی
1399-1400 در دانشگاه‌های مشهد، مشغول به تحصیل بودند، به روش نمونه‌گیری تصادفی طبقه‌ای، انتخاب شدند. ابزار این مطالعه شامل مقیاس مدارا، مقیاس افسردگی، اضطراب و استرس (DASS-21) و مقیاس تاب‌آوری (CD-RISC) بود. ضریب نسبی روایی محتوا (CVR) و شاخص روایی محتوا (CVI)، به­ترتیب، 84/0 و 82/0 بود. ضریب پایایی گاتمن با 84/0 نیز حاکی از پایایی مناسب برای این مقیاس است. آلفای کرونباخ 76/0 به‌دست آمد. نتایج تحلیل عاملی اکتشافی سه عامل را برای مقیاس مدارا نشان داد: برخورد بردبارانه، گذشت نرم‌خویانه و هدایت خردمندانه. تحلیل عاملی تأییدی نیز برازش ساختار سه­عاملی مدل را مورد­تأیید قرار داد. به‌علاوه، بین همۀ خرده­مقیاس‌ها و نمرۀ کلِّ مدارا با همۀ خرده­‌مقیاس‌ها و نمرۀ کلِّDASS همبستگی معنادار منفی و همچنین بین نمرۀ کلِّ مدارا و مقیاس تاب­‌آوری (CD-RISC) همبستگی معنادار و مثبت وجود داشت؛ بنابراین، مدارا می‌تواند یک مهارت بین فردی در برنامه‌های آموزش مهارت‌های زندگی مد‌نظر قرار گیرد و سطح سلامت اجتماعی را در جامعه افزایش دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (1985). (مهدی الهی قمشه‌ای، مترجم). تهران: مؤسسۀ جهانی خدمات اسلامی.
ابن­فارس­بن زکریا، احمد (2008). معجم مقاییس اللغه (جلد1). بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن­منظور، محمد بن مکرم (1985). لسان العرب (جلد 1). بیروت: ادب الحوزه.
اشنایدر، سی‌آر و لوپز، شین جی (2002). معنویت و روان‌شناسی مثبت. (مهرداد کلانتری، سیده راضیه طبائیان، الهام آقایی و پری‌ناز سجادیان، مترجمان). اصفهان: کنکاش.
انصاری، محمدعلی (1395). وادی مهر. مشهد: بیان هدایت نور.
انصاری، محمدعلی (1399). مشکات (جلد 8). مشهد: بیان هدایت نور.
آهنگرزاده رضایی، سهیلا و رسولی، مریم (1394). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی نسخه فارسی مقیاس تاب‌آوری کانر - دیویدسون در نوجوانان مبتلا به سرطان. مجلۀ دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، 9(13)، 739-747 .
بنیسی، پریناز (1398). اثربخشی آموزش راهبردهای خودتنظیمی بر تاب‌آوری و سازگاری دانش‌آموزان با اختلال یادگیری. نشریه توانمندسازی کودکان استثنایی، 10 (1)، 107-115.
 پسندیده، عباس (1400). الگوی ابعاد سلامت اجتماعی در منابع اسلامی. نشریه فرهنگ و ارتقای سلامت، 5 (1)، 88-96.
 پسندیده، عباس (1400). موقعیت‌های سلامت اجتماعی در منابع اسلامی. نشریه فرهنگ و ارتقای سلامت، 5 (2)، 237-246.
 تبریزی، محمدحسین (1362). برهان قاطع. تهران: امیر کبیر.
 جلائیان بخشنده، وجیهه؛ قاسمی، وحید و ایمان، محمدتقی (1397). تدوین و سنجش‌پذیری مقیاس مدارای اجتماعی مبتنی بر نظریه ساخت‌یابی گیدنز. دوفصلنامۀ پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، 7 (12)، 135-160. 
خجسته مهر، رضا؛ داتلی بگی، مژگان و عباس‌پور، ذبیح‌اله (1399). ساخت و اعتباریابی مقیاس مدارا در روابط همسران". فصلنامه روان‌شناسی معاصر، 15 (1)، 13-27.                                                                                                                                                                            
  خوش‌رو، زهره؛ خلیلی رحمانی، احسان و ترکمان، فرح (1402). مدل‌یابی شادابی اجتماعی بر اساس حمایت و سلامت اجتماعی با میانجی‌گری رضایت از زندگی در معلمان. انجمن جامعه شناسی آموزش و پرورش ایران، 9 (1)، 53-64.
 دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت نامه دهخدا، (15ج). تهران: دانشگاه تهران.
 راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1371). مفردات الفاظ قرآن. دمشق: دارالقلم.
 سعدی شیرازی، ابومحمد مشرف‌الدین (1393). گلستان، (غلامحسین یوسفی، مصحح). تهران: خوارزمی.
سید رضی (1383). نهج‌البلاغه، (سید جعفر شهیدی، مترجم). مشهد: به نشر.
 شریعتی سرچشمه، منصوره و رحیم‌پور ازغدی، طاهره (1401). بررسی نظریه ابعاد سلامت اجتماعی کییز با رویکرد قرآنی. نشریه سبک زندگی اسلامی، 6 (4)، 39-46.
صاحب ابن عباد، اسماعیل (2010). المحیط فی اللغه، (جلد3). بیروت: دارالکتب العلمیه.
صاحبی، علی؛ اصغری، محمدجواد و سالاری، راضیه سادات. (1384). اعتباریابی مقیاس افسردگی، اضطراب و تنیدگی (DASS-21) برای جمعیت ایرانی. فصلنامۀ روا­­ن­شناسان ایرانی، 1 (4)، 36-54.
 طباطبایی، فاطمه (1395). نقش مدارا در تعالی انسان و جامعه (سلوک فردی و اجتماعی) با رویکردی به اندیشه عرفانی و رفتار سیاسی امام خمینی(ره). پژوهشنامۀ متین، 18 (73)، 109-125.
طوسی، محمد بن حسن (1409). التبیان فی تفسیر القران. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
 عبدی، فاطمه؛ بنی جمالی، شکوه السادات؛ احدی، حسن و کوشکی، شیرین (1398). بررسی ویژگی‌های روان‌سنجی مقیاس تاب‌آوری در زنان مبتلا به سرطان پستان. فصلنامۀ پژوهش در سلامت روان‌شناختی، 13 (2)، 81-99.
 غفوری، سحر؛ زندی پور، طیبه و حسینیان، سیمین (1398). اثربخشی مشاوره گروهی مبتنی بر رویکرد روانشناختی مثبت‌نگر فریش بر تقویت تاب‌آوری خانواده. فصلنامۀ فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده، 14 (47)، 105-127.
 کلینی، محمد بن یعقوب (1389). اصول کافی، (احمد بانپور، مترجم). مشهد: راز توکل.  
 محمدی ری‌شهری، محمد (1378). میزان الحکمه، (15ج). قم: دارالحدیث.
 مدیری، فاطمه؛ سفیری، خدیجه و منصوریان، فاطمه (1397). بررسی سلامت اجتماعی و عوامل اثرگذار بر آن. فصلنامۀ علمی-پژوهشی توسعه اجتماعی، 2 (12)، 7-28.
 مصطفوی، حسن (1369). التحقیق فی کلمات القرآن، (جلد 8). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
 مصطفی، ابراهیم؛ حسن الزیات، احمد؛ عبدالقادر، حامد و نجار، محمدعلی (1383). المعجم الوسیط. قاهره: مکتبه الشروق الدولیه.
 مولانا، جلال الدین (1379). مثنوی معنوی، (رینولد الین نیکلسون، مصحح). تهران: سخن.
 میـری، هانیه سادات؛ ذوالقـدر، خدیجه و قاسـمی، عاصمه (1400). فراتحلیـل سـلامت اجتماعـی زنـان سرپرسـت و غیر سرپرست خانـوار و تأثیر حمایـت اجتماعـی بـر سـلامت آن‌هـا (موردمطالعه: شـهر مشـهد). نشـریه علمی روان‌شناسی اجتماعـی، 9 (61)، 43-58.
 نامدار، راضیه و حقیقی، زهرا (1400). واکاوی اثر سرمایه اجتماعی بر سلامت اجتماعی در خانوارهای روستایی. فصلنامۀ علمی روستا و توسعه، 25 (98)، 65-87.
Coker, A.O., Coker, O.O., & Sanni, D. (2018). Psychometric Properties of the 21-item Depression Anxiety Stress Scale (DASS-21). African Research Review. 12(2): 135–142.
Hendriks, T., Schotanus-Dijkstra, M., Hassankhan, A., Sardjo, W., Graafsma, T., bohlmeijer, E., & Jong, J. (2019). Resilience and Well-being in the Caribbean: Findings from a Randomized Controlled Trial of a Culturally Adapted Multi-Component Positive Psychology Intervention. Positive psychology,15(2), 238-253. https://doi.org/10.1080/17439760.2019.1590624
Isabelle, F., Van der Velpen, J. F., Melis, R. J. F., Perry, M., Vernooij-Dassen, M. J. F., Ikram, M. A., & Vernooij, M. W. (2021). Social Health Is Associated With Structural Brain Changes in Older Adults: The Rotterdam Study. Biological Psychiatry: Cognitive Neuroscience and Neuroimaging, 7, 659-668.
Masten, A. S. (2018). Resilience Theory and Research on Children and Families: Past, Present, and Promise. Journal of Family Theory & Review. 10(1), 12–31.
Simon, B., Eschert, S., Schaefer, C. D., Reininger, K. M., Zitzmann, S., & Smith, H. J.(2019). Disapproved, but Tolerated: The Role of Respect in Outgroup Tolerance. Personality and Social Psychology Bulletin.45(3), 406-415. https://doi.org/10.1177/0146167218787810
Skalski, J. E., & Aanstoos, C. (2023). The Phenomenology of Change Beyond Tolerating. Journal of Humanistic Psychology, 63(5), 660-681. https://doi.org/10.1177/0022167819830782
 Walzer, M. (1997). On toleration. New Haven, MA: Yale University Press.
Wittenberg, R. T. (2019).The Psychology of Tolerance (eBook). Available  https://link.springer.com/book/10.1007/978-981-13-3789-5