تحلیل رفتار ایثارگرانه در قرآن کریم؛ بر اساس تفسیر المیزان

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد مدرسی مبانی نظری اسلام، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 دانشیار دانشگاه شهید بهشتی- دانشکده الهیات

3 دانشیار دانشکده الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

10.30497/esi.2025.247316.1870

چکیده

ایثار والاترین ارزش ها و فضایل اخلاقی اجتماعی است که علاوه بر رشد معنوی و شخصیتی فرد، منجر به تامین منافع جمعی می شود و به رفع مشکلات اجتماعی و انسجام جامعه کمک می‌کنند. با این که تا کنون آثار و فوائد ایثار، به میزان نسبتا زیادی مورد بررسی قرار گرفته است، اما شناخت رفتار ایثارگرانه، هنوز نیاز به بررسی دقیق دارد. هدف پژوهش، تبیین مبادی رفتار ایثارگرانه بر اساس آیات قرآن کریم بر اساس تفسیر المیزان می باشد. برای دستیابی به هدف، 26 واحد تحلیل ( آیات منتخب) در سیاق شان ( 324 آیه )در تفسیر المیزان مورد بررسی تحلیلی قرار گرفتند. بر اساس یافته ها، مبادی شناختی و نیز مبادی عاطفی-گرایشی به دست آمده، هر کدام در شش محور(شناخت ها و عواطف نسبت به خداوند، نسبت به خود، نسبت به زندگی دنیا، نسبت به زندگی اخروی، نسبت به دیگران، و نسبت به رفتار ایثارگرانه) دسته بندی و تحلیل شدند. هم چنین، التزام عملی نیز به عنوان یکی دیگر از مبادی مورد بحث قرار گرفت. نیز مشخص شد که وجود صفات اخلاقی مبتنی بر ایمان ( هم چون: خیرخواهی، صداقت، وفای به عهد، صبر و...) نیز صدور رفتار ایثارگرانه را تسهیل می کنند. تمام موارد به دست آمده ذیل مفهوم ایمان جای گرفت. هم چنین، مشخص شد که تحقق این وضعیت، نیازمند یک طهارت نفسانی اولیه(نبودن موانع نفسانی همچون تکبر، برتری طلبی و سرکشی) است که خضوع در برابر حق را امکان پذیر می سازد. بر اساس نتیجه این تحقیق، رفتار ایثارگرانه، یک رفتار پیچیده و نشات گرفته از مبادی چندگانه است و برنامه تربیتی برای پرورش ایثار باید با توجه به مبادی این رفتار، به طور دقیقی طراحی شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

علوم تربیتی از دیدگاه اسلام

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 20 بهمن 1403

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار