چارچوب مفهومی آمایه‌های ذهنیِ مدیران مدارس مبتنی‌بر سیره انبیا در قرآن مجید

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت آموزشی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 دانشیار گروه معارف اسلامی و علوم تربیتی دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران.

3 استاد، گروه روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران شمال، تهران، ایران .

چکیده

هدف پژوهش حاضر، ارائه چارچوب مفهومی آمایه‌های ذهنی مدیران مدارس براساس سیره انبیا در قرآن کریم است. در این راستا، با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی جهت‌دار، 121 آیه قرآن مرتبط با رفتار و گفتار چهار پیامبر الهی (یوسف(ع)، موسی(ع)، داوود(ع) و سلیمان(ع)) تحلیل شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد آمایه‌های ذهنی مدیران در پنج دسته مقوله اصلی، شامل آمایه‌های ذهنی «اعتقادبنیاد»، «انسان‌بنیاد»، «پیوندبنیاد»، «جهان‌بنیاد» و «عملکردبنیاد»، طبقه‌بندی می‌شوند. «آمایه‌های ذهنی اعتقادبنیاد» مولد تمام افعال و اقدامات سازمانی است و «آمایه‌های ذهنی انسان‌بنیاد» و «پیوندبنیاد» سبب ایجاد رویکرد متفاوتی نسبت به خود مدیر، کارکنان، متربیان و ذی‌نفعان در فرایندهای سازمان آموزشی و روابط انسانی می‌شود. «آمایه‌های ذهنی جهان‌بنیاد» و «عملکردبنیاد» نیز نقش بسزایی در برنامه‌ریزی و نظارت خواهند داشت. چارچوب مفهومی حاصل، به‌عنوان ابزاری برای بهبود رهبری و مدیریت در نظام آموزشی، بر اهمیت توجه به نگرش توحیدی و انسان‌محور در تصمیم‌گیری و مدیریت روابط انسانی تأکید دارد. این چارچوب می‌تواند به حل چالش‌هایی نظیر مقاومت در برابر تغییر و ارتقای کیفیت ارتباطات سازمانی کمک کند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The Conceptual Framework of School Principals ' Mindsets from the Perspective of the Biographies of Prophets Based on the Holy Qur’an

نویسندگان [English]

  • Nafiseh Sadat Emami 1
  • nikoo dialameh 2
  • Khadijeh Abolmaali Alhosseini 3
1 Ph.D. Candidate in Educational Management, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
2 Assistant Professor of Imam Sadiq University, Tehran, Iran.
3 Professor, Department of Psychology, Islamic Azad University, North Tehran Branch, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The current research aims to investigate the conceptual framework of school principals' mindset from the perspective of the Prophets' lives in the Holy Qur’an . To this end, 121 verses of the Quran related to the behavior and speech of four divine prophets (Yusuf, Moses, David, and Solomon, peace be upon them) were analyzed using the directional qualitative content analysis method. the The findings revealed that the components of school principals ' mindset can be categorized into five main categories: 1. Belief-based mindset; 2. Human-based mindset; 3. Connection-based mindset; 4. World-based mindset 5. Performance-based mindset. Belief-based mindset is found to be the generator of all actions and organization, and human-based mindset and linkage-based mindset cause a difference to the managers, employees, trainers, and stakeholders in the processes of the educational organization and human relations. World-based mindset and performance-based mindset also play a significant role in planning and monitoring. The resulting conceptual framework, as a tool for improving leadership and management in the educational system, emphasizes the importance of paying attention to a monistic and human-centered approach in decision-making and managing human relations. This framework can help solve challenges such as resistance to change and improving the quality of organizational communications.

کلیدواژه‌ها [English]

  •  Mindset
  • Five-Based Mindsets
  • School
  • school principals

1. این مقاله مستخرج از پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی و معارف اسلامی دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران است.

  1. قرآن مجید، (ناصر مکارم‌شیرازی، مترجم).

    آرام، زهرا؛ شریفی، طیبه؛ غضنفری، احمد؛ و عابدی، احمد (1398). مقایسه اثربخشی برنامه مثبت‌اندیشی فردریکسون و برنامه تغییر ذهنیت دوئک بر سرمایه روان‌شناختی دانش‌آموزان تیزهوش مبتلا به اضطراب امتحان پایه نهم شهر اصفهان. فصلنامه کودکان استثنائی. 3(4). پیاپی 12. 37-48.

    انتصار فومنی، غلامحسین (1394). رابطه انگیزش شغلی، دل‌بستگی شغلی و تعهد سازمانی معلمان با بهره‌وری مدیران در سازمان آموزش‌وپرورش استان زنجان. نشریه مدیریت بهرهوری (فراسوی مدیریت). 8(۳۲). 171-190.

    انصاری، محمدعلی (1386). مُلک سلیمان (جلوههایی از مدیریت در قرآن) (جلد 2). مشهد: بیان هدایت نور.

    پناهی، زهرا؛ مؤمنی، زهرا؛ و صالحی، کیوان (1397). بازنمایی علل کاهش انگیزه شغلی معلمان در انجام فعالیت‌های حرفه‌ای: یک مطالعه پدیدار شناختی. نشریه مطالعات سیاستگذاری تربیتمعلم (پژوهش در تربیتمعلم). 2(4). 71-107.

    نوری، الهام؛ و حسین‌پور، محمد (1400). بررسی عوامل مؤثر بر مقاومت معلمان مقطع دبستان در برابر تغییر، در آموزش‌وپرورش ناحیه ۲ اهواز. چهارمین همایش ملی توسعه علوم فناوریهای نوین در مدیریت، حسابداری و کامپیوتر. تهران.

    تنهایی، لیلا؛ گودرزی، اکرم؛ و وجدانی، فاطمه. (1402). چالش‌ها و موانع‌کارکردهای فرهنگی- تربیتی مدارس براساس تجارب زیسته مدیران مدارس در چهار دهه بعداز انقلاب اسلامی ایران. علوم تربیتی از دیدگاه اسلام. 11(20). 65-97.

    جوادی‌آملی، عبدالله (1379). سیره پیامبران علیهمالسلام در قرآن (تفسیر موضوعی قرآن). قم: مرکز نشر اسراء.

    خزائلی، محمد (1392). اعلام قرآن. (چاپ نهم). تهران: امیرکبیر.

    خلخالی، وحید؛ واسفندیاری صالح، مجتبی (1403). ذهنیت کودکان در دبستان؛ رشدیافتگی یا ثابت؟ تحلیل محتوای کتاب‌های درس فارسی دوره ابتدایی. فصلنامه سلامت روان کودک. ۱۱(۳). ۳۵-۵۱.

    دانایی‌فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی؛ و آذر، عادل (1396). روششناسی پژوهش کمی در مدیریت: رویکردی جامع. تهران: اشراقی، صفار.

    درویشی، سیدرضا (1392). بررسی مدیریت نظامی حضرت داوود(ع) از دیدگاه قرآن و روایات. فصلنامه علمی پژوهشی مدیریت نظامی. 13(51). 167-204.

    دوئک، کارل (1399). طرز فکر؛ روانشناسی نوین موفقیت. (شهلا ثریا صفت، مترجم). (چاپ نهم). تهران: نشر نوین.

    دیباجی، سید محمدعلی (1387). پیامبران دولتمرد: پژوهشی درباره مدلهای حکومت دینی در قرآن. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

    ذبیحی حصاری، نرگس؛ و غلامعلی لواسانی، مسعود (1393). رابطه باورهای هوش و اهداف پیشرفت با خودکارآمدی در دانشجویان دانشگاه پیام‌نور. فصلنامه علمی پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی. 1(4). 9-17.

    رستگار، احمد؛ قربان جهرمی، رضا؛ و مظلومیان، سعید (1390). رابطه باورهای هوشی، اهداف پیشرفت و درگیری شناختی در دانش آموزان دبیرستانی. مجله روانشناسی. 15(57). 90-103.

    زارع، حسین (1394). رابطه باورهای هوشی با خودگردانی در یادگیری. مجله روانشناسی. 19(4). 330-345.

    زارع، حسین؛ و رستگار، احمد (1393). مدل عِلّی پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی دانشجویان آموزش مجازی، نقش باورهای هوشی، اهداف پیشرفت و هیجان‌های تحصیلی. دو فصلنامه علمی پژوهشی شناخت اجتماعی. 3(2). پیاپی 6. 19-32.

    زارعی متین، حسن (1395). مدیریت رفتار سازمانی پیشرفته. (چاپ ششم). تهران: آگاه

    زندی علی‌آبادی، زهره؛ و خلخالی، وحید (1398). رابطه باورهای هوشی با اشتیاق تحصیلی دانشجویان. پنجمین همایش ملی پژوهشهای نوین در برنامهریزی درسی ایران. تهران.

    سرمدی، محمدرضا؛ پاک‌سرشت، محمدجعفر؛ صفایی مقدم، مسعود و مهرعلیزاده، یدالله (1388). نقدی بر انسان‌شناسی تیلوریسم و پیامدهای آن در مدیریت آموزشی. فصلنامه مطالعات تربیتی و روانشناسی. 10(۱). 197-214.

    سلیمی، الهه؛ میرسپاسی، ناصر؛ و دانش‌فرد، کرم‌اله (1401). شناسایی آسیب‌های سیستم مدیریت منابع انسانی در نظام آموزشی آموزش و پرورش و ارائه راهکارهایی به‌منظور بهبود نظام (پژوهش کمی). فصلنامه علمی - پژوهشی تعلیم و تربیت. ۳۸(۳). ۶۷-۸۴.

    سند تحول بنیادین آموزش‌وپرورش (1390). دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی. تهران، آذرماه.

    شرفی، محمدرضا؛ خسروی، مهدی؛ و کیانی، شیوا (1389). بازشناسی ارزش‌های مهم مدیریتی در زندگی حضرت سلیمان. نشریه آموزههای قرآنی. - (12). پیاپی 36. 117-137.

    شفیعی، عباس؛ خدمتی، ابوطالب؛ و پیروز، علی آقا (1392). رفتار سازمانی با رویکرد اسلامی. تهران: پژوهشکده حوزه و دانشگاه.

    صرامی پریا، فلاحیه سپیده (1403). اثربخشی مداخله ذهنیت رشدیابنده دوئیک بر تاب‌آوری تحصیلی و خودناتوان‌سازی تحصیلی دانش‌آموزان دختر ابتدایی، نشریه علمی رویش روان‌شناسی. ۱۳(۵). ۲۴۸-۲۳۹.

    طباطبایی، سید محمدحسین. (1374). ترجمه تفسیر المیزان (ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی). قم: دفتر انتشارات اسلامی.

    علی پناه، مهران؛ هویدا، رضا؛ و نادی، محمدعلی. (1397). اعتباریابی مدل نظارت آموزشی برای آموزش و پرورش. نشریه علمی پژوهشی رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 9(2) پیاپی 34. 345-363.

    فلاحیه، سپیده؛ فاتحی‌زاده، مریم؛ عابدی، احمد؛ و دیاریان، مسعود (1399). اثربخشی مداخله مبتنی بر تغییر ذهنیت دوئک بر استرس ناشی از انتظارات تحصیلی در دانش‌آموزان مدارس استعدادهای درخشان. فصلنامه روانشناسی شناختی. 8(2). پیاپی 24. 47-57.

    قرائتی، محسن (1383). تفسیر نور (جلد 2). (چاپ یازدهم). تهران: مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.

    قنبری‌طلب، محمد؛ و خرمایی، فرهاد (1397). پیش‌بینی کمک‌طلبی تحصیلی توسط باورهای هوشی با واسطه‌گری احساسات شرم و گناه. فصلنامه مطالعات آموزشی و آموزشگاهی. 5(2). پیاپی 15. 86-100.

    کرسول، جان‌دبلیو (1393). طرح پژوهش: رویکردهای کیفی، کمی و ترکیبی. (علیرضا کیامنش و مریم دانای طوسی، مترجمان). تهران: جهاد دانشگاهی، واحد علامه طباطبایی.

    مصلح، سیدقاسم؛ فرید، ابوالفضل؛ حبیبی کلیبر، رامین؛ و مصرآبادی، جواد (1403). امکان‌سنجی آموزش بسته عصب‌شناسی اخلاقی مبتنی‌بر ذهنیت رشد دوئک بر مهارت‌های اجتماعی نوجوانان دارای مشکلات رفتاری برونی‌سازی شده. نشریه رویش روان‌شناسی. ۱۳(۱۱). ۴۰-۳۱.

    مکارم شیرازی، ناصر(1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.

     منتظرالقائم، اصغر؛ و سلیمانی، زهرا (1393). تمدن‌سازی انبیای ابراهیمی؛ مدیریت اقتصادی و عدالت اجتماعی (با تأکید بر حکومت حضرت یوسف (ع)). فصلنامه معرفت ادیان. 5(2). پیاپی 18. 7-22.

    میری، افشین؛ پارسا، عبدالله؛ و فرهادی راد، حمید (1395). بررسی وضعیت انگیزش شغلی معلمان مدارس ابتدایی شهر اندیمشک و رابطه آن با ویژگی‌های جمعیت شناختی آنان در سال تحصیلی 93-92. نشریه تحقیقات مدیریت آموزشی. 8(1). 141-157.

    نیکنامی، مصطفی؛ تقی‌پور ظهیر، علی؛ دلاور، علی؛ و غفاری مجلج، محمد (1388). طراحی و ارزیابی مدل علی خلاقیت و نوآوری مدیران آموزشی شهر تهران. مجله رهیافتی نو در مدیریت آموزشی. 2(۵). 1-28.

     

    Buchanan, A. & Kern, M. L. (2017). “The benefit mindset: The psychology of contribution and everyday leadership”. International Journal of Wellbeing. 7(1). 1-11. doi:10.5502/ijw. v7i1.538/

    Delia Kench, Scott Hazelhurst, and Femi Otulaja. (2016). “Grit and Growth Mindset Among High School Students in a Computer Programming Project: A Mixed Methods Study”. 45th Annual Conference of the Southern African Computer Lecturers' Association, SACLA 2016 Cullinan, South Africa, July 5–6, 2016. Published in Springer International Publishing.

    Diana M. Fraser.(2017) .”An exploration of the application and implementation of growth mindset principles within a primary school”. British Journal of Educational Psychology .The British Psychological Society.

    Duckworth, A., Peterson,, C., Matthews,, M., & Kelly, D. .(2007). “Grit: Perseverance and passion for long-term goals”. Journal of Personality and SocialPsychology.1087-1101,92.

    Duckworth, A. , (8 April 2016). Angela Duckworth on passion, grit, and success. The New York Times Retrieved from https://www.nytimes.com/10/04/2016/education/edlife/passiongrit-success.html.( J. Scelfo, 

    Duckworth, A. .(2016). Grit: The Power of Passion and Perseverance. Scribner.

    Dweck, C., & Leggett, E. (1988). “A social-cognitive approach to motivation and personality”. Psychological review. 95(2). 256.

    Dweck, C. (1986). “Motivational processes affecting learning”. American psychologist. 41(10). 1040.

    Dweck, C. (2000). Self-theories: Their role in motivation, personality, and development. Psychology Press.

    Dweck, C. (2006). Mindset: The new psychology of success. Random House Incorporated.

    Dweck, C. (2008a). Mindsets and Math/Science Achievement. Paper prepared for the Carnegie-IAS Commission on Mathematics and Science Education.

    Dweck, C. (2008b). Brainology: Transforming Students’ Motivation to Learn. National Association of Independent Schools.

    Dweck, C. (2010). “Mind-Sets and Equitable Education”. Principal Leadership. 10(5). 26-29.

    Dweck, C., & Yeager, D. (2019). “Mindsets: A view from two eras”. Perspectives on Psychological Science. 14(3). 481- 496.

    Dweck, C., Walton, G., & Cohen, G. (2014). Academic Tenacity: Mindsets and Skills that Promot Long-Term Learning. Philadelplia: Bill & Melinda Gates Foundation.

    Elliott, E., & Dweck, C. (1988). “Goals: an approach to motivation and achievement”. Journal of personality and social psychology. 54(1). 5.

    Elliott, E., & Dweck, C. (1988). “Goals: an approach to motivation and achievement”. Journal of personality and social psychology. 54(1). 5.

    Fraser DM. An exploration of the application and implementation of growth mindset principles within a primary school. Br J Educ Psychol. 2018 Dec;88(4):645-658. doi: 10.1111/bjep.12208. Epub 2017 Dec 20. PMID: 29266219.

    Freebairn-Smith, Laura. (2009). Abundnce And Scarcity Mental in Leaders. the Faculty of Saybrook University. 

    French, R. P., II, & Chang, H. (2016). “Conceptual reimagining of global "mindset": Knowledge as prime in the development of global leaders”. Journal of International Organizations Studies. 7(1). 49-62. http://journaliostudies.org/sites/journal

    Jeni L BurnetteMichelle V Russell, Crystal L HoytKasey Orvidas, Laura Widman. (2017). “An online growth mindset intervention in a sample of rural adolescent girls”. British Journal of Educational Psychology 88(2). DOI:10.1111/bjep.12192/

    Reed, J., & Dr. Stoltz, P. G. .(2011). Put Your Mindset to Work: The One Asset You Really Need to Win and Keep the Job You Love. Portfolio Trade; 1st edition.

    Rimfeld, K., Kovas, Y., Dale, P. S., & Plomin, R. (2016). True Grit and Genetics: Predicting Academic Achievement From Personality. Journal of Personality and Social Psychology. Advance online publication

    1. M. JuechterC. FisherR. Alford (1998). “Five conditions for high performance cultures”. Training and Development. 52(5). 7-63.

    Stark, Mallory; Argyris, Chris (2004-11-01). "Surfacing Your Underground Organization". hbswk.hbs.edu. Baker Library, Harvard Business School. Interview with Chris Argyris.

     

     

  • تاریخ دریافت: 28 دی 1403
  • تاریخ بازنگری: 23 خرداد 1404
  • تاریخ پذیرش: 24 شهریور 1404
  • تاریخ اولین انتشار: 26 شهریور 1404
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1404