بررسی دیدگاه انسان‌شناسی ابن مسکویه و دلالت‌های آن در تعلیم‌وتربیت

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

2 استادیار، گروه معارف، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

هدف این پژوهش تبیین انسان‌شناسی (بررسی ماهیت و نسبت ابعاد بدنی، فردی و اجتماعی) ابن‌مسکویه و ارائه چشم‌اندازی از مؤلفه‌های نظام آموزشی متناسب با آن است. به‌منظور تحقق این هدف از روش تحلیلی- استنتاجی استفاده شده است. یافته‌های پژوهش به این شرح است: مبانی شامل: وجود ویژگی‌های عمومی و مراحل رشد؛ تأثیرگذاری طبیعت و ذات بر کمال انسان؛ وجود اراده و تأثیر آن بر کمال انسان؛ وجود رابطه زیربنایی و روبنایی نفس و بدن؛ تأثیر محبت و خیر عمومی بر شکوفایی فرد و جامعه ؛ وجود طبیعت متفاوت و تأثیر آن بر انسجام اجتماعی؛ تأثیر عادت بر شکل‌گیری خلق‌وخو. اصول تربیتی نیز به‌ترتیب شامل: اصل آموزش تدریجی و هدفمند، آموزش سهل‌گیرانه، مسئولیت‌دهی همراه با انگیزه، تربیت بدن، آموزش تعاون و فرهنگ تعاون، استفاده از تساهل به‌مثابه تکنیک، نقش مکملی عادت و مبتنی بودن عادت بر اندیشه. به‌منظور تحقق مبانی و اصول فوق هدف غایی آموزش خیر مطلق و تقرب به خدا و اهداف واسطه‌ای شامل رشد تمام ساحات، درک و پذیرش قانونمندی در راستای ایجاد امید به تغییر و ساختن استنتاج شده‌اند. محتوا، روش تدریس و ارزشیابی در سه سطح شامل سطح عمومی، سطح وسع و سطح متعالی در نظر گرفته شده‌اند؛ سطوحی که منتج از مبانی و اصول‌اند. سطح اول باتوجه‌به ویژگی‌های عمومی انسان‌ها، سطح دوم باتوجه‌به وسع و همچنین علایق متفاوت افراد و سطح سوم باتوجه‌به ضرورت اندیشه‌ورزی، تعامل نفس و بدن و کمال منش اجتماعی مبتنی‌بر محبت و تساهل شکل ‌گرفته است. نتایج این پژوهش تأکید بر هم‌گرایی سه بُعد بدنی، فردی و اجتماعی دارد. هم‌گرایی به‌غیر فروکاهش‌گرایی در آموزش توجه دارد. برای‌ مثال، نبود فروکاهش در رابطه نفس و بدن و هم‌گرایی عرصه عمومی و خاص، اراده و کوشش، اندیشه و عادت، تعاون و فردیت و در نهایت تساهل و تعالی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

An Examination Ibn Miskawayh’s Perspective of Anthropology and Its Implications in Education

نویسندگان [English]

  • mojtaba pourkarimi 1
  • ahmad yaghoubi 2
1 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran
چکیده [English]

This research aims to explain Miskawayh’s principles of anthropology and deduce educational implications by applying an analytical-deductive approach.The research has explained Ibn Miskawayh's principles as follows:The existence of general characteristics and stages of development;the influence of nature and essence on human perfection; the existence of will and its influence on human perfection; the existence of the underlying and superstructural relationship between the soul and the body; the influence of love and the common good on the flourishing of the individual and society;the existence of different natures and its influence on social cohesion; the influence of habit on the formation of temperament. On the other hand, educational principles include gradual and targeted education, gentle and permissive education, Responsibility with motivation, body training, teaching cooperation and a culture of collaboration, employing tolerance as a technique, the complementary roles of habit and thought-provoking habits. To realize these principles, the ultimate goal of education is observed in the pursuit of the ultimate goodness and drawing near to God and the intermediate goals consists of the holistic and comprehensive development, Understanding and accepting laws  foster hope for change and personal growth. Content, teaching methods and evaluation have been conceptualized across three levels: general, intermediate, and advanced which are derived from the principles. The general, intermediate, and advanced levels are formed based on universal human characteristics, individual differences and interests, the necessity of thinking, the interaction between the soul and body and a social conduct founded on compassion and tolerance, respectively. The results of this study emphasize the convergence of the three dimensions of physical, individual, and social. Convergence focuses on non-reductionism in education. For example, non-reduction, the lack of reduction in the relationship the soul and body, and the convergence of the public and private spheres; will and effort; thought and habit; cooperation and individuality; and ultimately tolerance and excellence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • anthropology
  • physical
  • individual and collective areas
  • Ibn Miskawayh
  • Education
ابراهیمی‌پور، قاسم؛ و پیش‌قدم، محترم (1394). نظریه فرهنگی ابن‌مسکویه. دوفصلنامه علمی-پژوهشی دین و سیاست فرهنگی، 2(4)، 106-125.
ابن‌مسکویه (1374). جاویدان خرد. (بهروز ثروتیان و تقی‌الدین محمد شوشتری، مترجمان). تهران: مؤسسه فرهنگ کاوش.
ابن‌مسکویه (1375). کیمیای سعادت. (ابوالقاسم امامی و میرزا ابوطالب زنجانی، مترجمان). تهران: انتشارات نقطه.
ابن‌مسکویه (1369). تجارب‌الامم (جلد 1). (ابوالقاسم امامی، مترجم). تهران: انتشارات سروش.
باقری، خسرو (1395). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (جلد 2). تهران: انتشارات مدرسه.
باقری، خسرو (1398). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی (جلد 1). تهران: انتشارات مدرسه.
باقری، خسرو (1389). رویکردها و روش‌های پژوهش در فلسفه تعلیم و تربیت. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
چنگی آشتیانی، مهری (1397). انسان‌شناسی از منظر کانت و ملاصدرا. نشریه فلسفه تحلیلی، 14(34)، 133-154.
خادمی، عین‌الله (1391). چیستی سعادت از منظر مسکویه. مجله فلسفه و کلام اسلامی. 48(2)، 61-82.
خسروپناه، عبدالحسین؛ و میرزایی، رضا (1389). چیستی انسان‌شناسی. فصلنامه انسانپژوهی دینی. 7(24). 35-56.
داودی، محمد (1391). سیر تکاملی الگوی خودتربیتی منشأ و نقد آن. دوفصلنامه علمی- پژوهشی تربیت اسلامی، 7(15)، 37-64.
دهقان سیمکانی، رحیم (1398). تحلیل هم‌زادی اخلاق و تمدن در نگرش طبیعت‌گرای مسکویه رازی. فصلنامه اخلاق وحیانی، 7(2)، 98-118.
راستیان، ابراهیم؛ و شریعت‌زاده، مهدی (1403). سازمان‌دهی محتوای برنامه درسی بر اساس واکاوی مفهوم علم در نگاه جان دیویی و علامه طباطبایی. فصلنامه علمی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 12(26)، 100-79.
رستمی، افشین؛ و غلامی، حسین (1388). نگاه شرق‌شناسان روس بر ایده‌های تربیتی مفاخر علم و ادب ایران. پژوهش زبانهای خارجی،14 (51)، 43-54.
رهبر، امین؛ بنی‌اردلان، اسماعیل؛ منطقی، گلناز؛ و فسایی، زهرا (1399). نمودهای زیبایی‌شناسی در اندیشه ابن‌مسکویه. آموزههای فلسفه اسلامی. دانشگاه علوم اسلامی رضوی. 15(27)، 141-166.
ساجدی، علی‌محمد؛ و درایی‌تبار، هاجر (1395). سعادت از منظر ارسطو و ابن‌مسکویه رازی. فصلنامه علمی- ترویجی اخلاق، 6(21)، 123-158.
سلیمی نوه، اصغر؛ و پوررضا قلی، مریم (1396). تبیین نظری حب در اندیشه اخلاقی ابن‌مسکویه و ابن‌حزم. پژوهشنامه مذاهب اسلامی، 4(8)، 63-83.
صادقی شهپر، علی (1389). درآمدی بر خداشناسی، جهان‌شناسی و انسان‌شناسی ابن‌عربی. عرفانیات در ادب فارسی (ادب و عرفان (ادبستان)، 2(5)، 9-23.
قاسمی نیائی، فاطمه؛ اسمعیلی، معصومه؛ و باقری، فریبرز (1401). تدوین الگوی مشاوره رشدی با تأکید بر سیر زمانی رشد و ابعاد مسئولیت فرد بر اساس آرای اندیشمندان مسلمان. دوفصلنامه علمی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام. مقاله پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، 10(19)، 71-106.
کشتی آرای، نرگس؛ و سلطانی‌نژاد، نجمه (1393). اسلامی‌سازی مدارس براساس نظریه بازگشت به خود استاد مطهری. فصلنامه پژوهش در برنامهریزی درسی، 15(24)، 1-11.
کلاین، ام.اف (1383). الگوهای طراحی برنامه درسی. (محمود مهر محمدی، مترجم و پدیدآورنده). تهران: به‌نشر.
کمالی گوکی، محمد؛ و شکوری، ابوالفضل (1398). رویکرد گادامری به کرامت انسان در اندیشه ابوعلی مسکویه: درس‌هایی برای جامعه امروز. فصلنامه علمی- پژوهشی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، 9(2)، 57-91.
منتقمی فروزان، مصطفی (1391). تبیین نظری محبت و دوستی در اندیشه اخلاقی ابن‌مسکویه. فصلنامه علمی- پژوهشی دانشگاه قم، 13(3)، 182-204.
موسوی، سیده فاطمه (1395). شاخص‌های پیش‌تحولی کودک در فرایند گذار کسب فضیلت‌های اخلاقی. فصلنامه اخلاق وحیانی، 4(10)، 101-128.
مهدی‌خانی، علی؛ عارفی، محبوبه؛ و جعفری، اسماعیل (1403). نظام تربیتی غزالی؛ مبانی، اصول، ارکان و ساختار. فصلنامه علمی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 12(25)، 99-138.
نجف‌زاده، رضا (1391). ابوعلی مسکویه و خرد سیاسی چند آوایی. جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 3(2)، 115-144.
الوندیان، معصومه؛ و بداشتی علی‌اله (1398). انسان‌شناسی از دیدگاه ابن‌سینا. فصلنامه علمی پژوهشی پژوهشهای اعتقادی- کلامی، 9(33)، 73-90.
 Anwar S. & Tobroni T. (2023). The Relevance of Ibnu Miskawaih’s Educational Thought to the Present Moral Education Curriculum. An Interdisciplinary Journal of Human Theory and Praxis, 6(1), 138-150.
Arbani .W(2019) Akhlak Education According to Ibnu Miskawaih (EducationEpistemology Perspective). Attarbiyah: Journal of Islamic Culture and Education. 4(1), 21-40.
Berber, Z. B; Baserer, D; & Dombayci, Me. Ali (2022). Montessori Method of Education in Terms of Philosophical Anthropology. International Journal of Progressive Education, 18 (2) ,249-258.
Collins, J ,W.& O'Brien, N, P. (2003). The Greenwood Dictionary of Education. Greenwood PressWestport, Connecticut  London.
Dolgun A, Seyfettin A, Aydin H (2021). An Evaluation Constructivist Approach in High School Teaching Process: A Scale Development and Validation. Athens Journal of Education, 8( 2), 181-196.
Donaldson, J. L., & Franck, K. (2021). Developmental evaluation for extension programs. The Journal of Extension, 59(4), 10-28.
 Haji Othman M.K et all (2022). Language of expert consensus: The indicator of student outcome according to Ibn Miskawayh’s theory using Fuzzy Delphi Technique application. Journal of Language and Linguistic Studies, 18(1), 59-79.
Harahap.A (2017). education based on Ibnu. Miskawaih thought. International Journal on Islamic Educational Research, 1(1),1-14.
Mohd Nasir, O (2016). Islamic Social Ethics: An Analysis of Miskawayh’s Thought. European Journal of Multidisciplinary Studies, 1(1), 81-87.
Morsy. Z (1995). thinkers on education (vol 3). by the United Nations Educational.
Supriyadi et al(2024). Inclusive learning in higher education: anthropology and critical consciousness lens. Journal of Education and Learning, 18( 1), 209-216.
Zainuddin.A(2021) The Concept of Ibnu Miskawaih Moral Education for Students. Journal kajian ilmu-ilmu keislaman, 7(1), 63-80.
 
 
  • تاریخ دریافت: 28 آبان 1403
  • تاریخ بازنگری: 11 فروردین 1404
  • تاریخ پذیرش: 20 خرداد 1404
  • تاریخ اولین انتشار: 01 مهر 1404
  • تاریخ انتشار: 01 مهر 1404