روایت پژوهی پیامدهای تربیتی حضور در اجتماعات مذهبی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران .

2 دانش‏ آموخته کارشناسی ارشد فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه فلسفۀ تعلیم‌وتربیت دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

چکیده

هدف از این پژوهش، تحلیل پیامدهای تربیتی حضور در اجتماعات مذهبی بود. این پژوهش از نوع  مطالعات کیفی و با استفاده از روش روایت‌­پژوهی انجام شد. جامعۀ پژوهش شامل افرادی بودند که به­‌صورت مستمر در اجتماعات و هیئت‏‌های مذهبی شرکت می­‌کردند. که به روش نمونه­‌گیری هدفمند تا اشباع نظری داده‏‌ها با 15 نفر از این شرکت­‌کنندگان، مصاحبۀ نیمه­‌ساختاریافته به عمل آمد. بعد­از انجام مصاحبۀ حضوری و ضبط مکالمات، مصاحبه‏‌ها به متن تبدیل شد؛ سپس داده‌‏ها با روش تحلیل مضمون از نوع تشکیل شبکۀ مضامین و با کمک نرم­‌افزار(MAXQDA)، تحلیل شد. به­‌منظور اعتبار­بخشی به داده‌‏ها، از روش توافق بین کدگذاران و برای روایی یافته‌‏ها از روش بازنگری به‌­دست متخصصان استفاده شد. تحلیل یافته‏‌ها نشان­دهندۀ 28 مضمون پایه و 4 مضمون سازمان­‌دهنده شامل اخلاق بندگی، اخلاق اجتماعی، اخلاق زیست­‌محیطی و اخلاق فردی بود. برخی از مضامین پایه نیز شامل تقویت ارتباط با خدا، انجام اعمال عبادی، رعایت حقوق دیگران، تنظیم روابط خانوادگی، مشورت، کار گروهی، حسن خلق، نوع دوستی، توجه به حیوانات، گیاهان و طبیعت، امیدواری، مسئولیت‌­پذیری، صبر و مراقبه بود. همچنین یافته‌‏ها نشان داد که حضور افراد به­‌طورِ مستمر در هیئت‏‌ها و اجتماعات مذهبی می‌­تواند منجر به تقویت ارتباط با خداوند، اولویت یافتن کسب رضایت الهی، بهبود روابط با اعضای خانواده، خویشاوندان، همسایگان و دیگر افراد جامعه، احترام گذاردن به نظرات دیگران، تقویت روحیۀ مشارکت­‌جویی و مسئولیت­‌پذیری، تکریم و مواجۀ مسئولانه با مخلوقات هستی، عدم دلبستگی به لذایذ دنیوی و افزایش صبر و تحمل در برابر مشکلات گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (1388). ترجمۀ الهی قمشه ای، قم: دفتر نشر نوید اسلام.
ابن بابویه، محمدبن علی (1393). «عیون الأخبار الرضا». ترجمه محمد صالح روغنی قزوینی. جلد2، قم: کتاب جمکران وابسته به مسجد جمکران.
احمدی، ابوالفضل (1394). "بررسی جامعه­شناختی رابطۀ سبک زندگی و هیئت‏های مذهبی". مهندسی فرهنگی، (83)9، 40-10.
افسای، محمدجعفر (1387). "انفاق از منظر قرآن و عترت"، فرهنگ کوثر، 73، 54-46.
بابایی، عباس و احمد باصری و مهدی ناظمی اردکانی و حجت­الله مرادی (1396). "تدوین راهبردهای تقویت کارکردهای هیئت‏های مذهبی با رویکرد ارتقاء قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران"، مطالعات راهبردی بسیج، (75)20، 62-31.

  بوژمهرانی، حسن و علی اکبر جلالیان اکبرنیا (1393). "آرامش در زندگی براساس آموزه‏های اسلامی؛ عوامل و زمینه­ها"، پژوهش‏های اجتماعی اسلامی، (101)20،20-3.    

بیات، فریبرز و سید محمدصادق مهدوی و باقر ساروخانی (1399). "بحران اخلاقی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن (پژوهشی در بین شهروندان تهرانی)". مسائل اجتماعی ایران، (1)11.
پرویزی، علی و بابک شمشیری (1393). «آسیب­شناسی تربیت اخلاقی در آموزش­و­پروش ایران از منظر کارشناسان». کرمان: پنجمین همایش ملی انجمن فلسفه تعلیم و تربیت ایران (فلسفه تربیت دینی و تربیت اخلاقی)، دانشگاه شهید باهنر.
جمشیدی باندری، حبیب (1397). «کارکرد هیئات مذهبی در مانایی نهضت عاشورا در یکصد سال اخیر». تهران: (پایان­نامۀ کارشناسی ارشد)، دانشگاه خوارزمی.
حسینی زارکویی، سید علی (1399). «نقش هیأت‏های مذهبی تراز انقلاب اسلامی در رشد و تعالی خانواده مبتنی بر حدیث و سیره اهل بیت(ع)» (پایان نامه کارشناسی ارشد). تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
«حدیث ولایت (مجموعه بیانات و مکتوبات رهبر معظم انقلاب اسلامی)» (1398). تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
درودی، مسعود (1393). "کارکرد سیاسی هیأت‏های مذهبی در ایران"، ژرفاپژوه، (3)2 ،93-67.
سرخوش، سعدالله (1394). "حضور افراد در هیئت‏های مذهبی و نشاط اجتماعی (مطالعۀ موردی شهر همدان در سال 1393)"، مطالعات قدرت نرم، (12)5، 105-99.
سعیدی رضوانی، محمود و حسین باغگلی و عبدالله مهاجر (1393). "ارزیابی برون­داد تربیتی هیئات‏ مذهبی (شهر مشهد)"، تربیت اسلامی، (18)9، 117-95.
شاکری، شیما (1394). «نقش هیأت‏های مذهبی در تربیت» (پایان­نامه کارشناسی ارشد). کرمان: دانشگاه شهید باهنر.
شاکری صفت، فاطمه و منصوره حاج حسینی و محمد خدایاری فرد (1402). "همایندی ادراک دانش‌آموزان دربارۀ نقش متوازن خانواده و مدرسه در تربیت دینی: پژوهشی پدیدارشناختی علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، (20)11، 33-5.
شیرودی، مرتضی و سجاد شیرودی (1396). "تأثیر جامعه­شناختی هیئت‏های مذهبی بر مؤلفه‏های مشارکت سیاسی در جمهوری اسلامی"، پژوهش‏های سیاست اسلامی، (11)5، 112-85.
عابدی سروستانی، احمد و منصور شاه­ولی  و مصطفی محقق داماد (1386). "ماهیت و دیدگاه‏های اخلاق زیست­محیطی با تأکید بر دیدگاه اسلامی"، اخلاق در علوم و فنّاوری، (1)2، 72-59.
عابدی جعفری، حسن و محمد سعید تسلیمی و ابوالحسن فقیهی و  محمد شیخ زاده (1390)، "تحلیل مضمون و شبکۀ مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‏های کیفی"، اندیشۀ مدیریت راهبردی، (2)5، 198-151.
عطاران، محمد (1395). «پژوهش روایی، اصول و مراحل». تهران: دانشگاه فرهنگیان.
علی اکبری، حسن (1390). «حیات طیبه هدف غایی تعلیم و تربیت اسلامی». تهران: دبیرخانه شورای عالی آموزش­و­پرورش.
عمرانی، سلمان و حامد زارع شحنه (1400). "هیئت‏های مذهبی و پیشگیری از جرم"، رهیافت پیشگیری از جرم، (2)4، 90-65.
فرجی، جهانگرد (1392). «بررسی کارکردهای هیأت‏های مذهبی در پیشگیری از جرم» (پایان­نامه کارشناسی ارشد). قم: دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی .
فیاض، ابراهیم و عباس کاظمی و مژگان دستوری (1388). "گونه­شناسی هیأت‏های مذهبی زنانه در تهران"، نامه علوم اجتماعی، (36)17، 93 -67.
قائمی مقدم، محمدرضا (1387). "روش تربیتی تذکر در قرآن کریم"، تربیت اسلامی، (6)3، 92-57.
کلینی، محمدبن یعقوب (1386). «اصول کافی». ترجمه صادق حسن زاده. جلد2. قم: قائم آل محمد(ص).
مستأجران، مهدی (1395). "نسبت آسیب‏های هیأت‏های مذهبی با تغییرات فرهنگی سه دهۀ گذشتۀ جامعه (مطالعه موردی: هیأت مکتب الحسین اصفهان)"، فرهنگ پژوهش، (28)9، 160-139.
مطهری، مرتضی (1390). «تعلیم­و­تربیت در اسلام». تهران: انتشارات صدرا.
نراقی، محمد مهدی (1394). «جامع السعادات». ترجمه کریم فیضی. قم: قائم آل علی.
واثقی، قاسم (1386). «مهندسی مجدد هیأت‏های مذهبی». قم: انتشارات تحسین.
همیلتون، ملکم (1402). «جامعه­شناسی دین». ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر ثالث.
یعقوبی، احمد (1399). «نقش هیأت‏های مذهبی در تحولات سیاسی اجتماعی شهر کرمان از 1304 تا 1395 شمسی» (رسالۀ دکتری). قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.