بررسی میزان تطابق برنامۀ درسی قصدشده و اجراشدۀ دروس تعلیم و تربیت اسلامیِ رشتۀ علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

10.30497/esi.2024.246426.1787

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی میزان تطابق برنامۀ درسی قصد­شده و اجرا­شدۀ دروس تعلیم و تربیت اسلامی در رشتۀ علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان از دیدگاه اساتید و دانشجومعلمان بوده است. روش پژوهش بر مبنای هدف کاربردی و بر­اساسِ روش گردآوری داده‌­ها، توصیفی از نوع پیمایشی و جامعۀ آماری شامل تمامی اساتید دروس تعلیم و تربیت اسلامی و دانشجومعلمان ورودی 1399 و 1400 رشتۀ علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان شهید بهشتی اقلید بود. در بخش اساتید از روش نمونه­‌گیری سرشماری استفاده و تمامی اساتید (12 نفر) برای نمونه انتخاب شدند. در بخش دانشجومعلمان، از 425 دانشجومعلمان محصل در دروس تعلیم و تربیت اسلامی، 200 نفر با روش تصادفی ساده برای نمونۀ پژوهشی انتخاب شدند. وضعیت برنامۀ درسی اجرا­شده با استفاده از پرسشنامۀ محقق‌­ساخته و فرم مشاهدۀ رفتار مدرسان بررسی شد. داده­‌های جمع‌­آوری‌­شده با کمک شاخص­‌های آماری توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تجزیه و تحلیل داده­‌ها نشان داد در مجموع، میزان مطابقت مؤلفه­‌های اهداف، محتوا، روش­‌های تدریس و شیوۀ ارزشیابی برنامۀ درسی قصد­شدۀ دروس تعلیم و تربیت اسلامی با برنامۀ درسی اجرا­شده از دیدگاه اساتید و دانشجومعلمان کمتر از حد متوسط بوده است. از نظر اساتید و دانشجویان مؤلفۀ ارزشیابی در درس اسناد، قوانین و سازمان آموزش و پرورش در جمهوری اسلامی ایران و مؤلفۀ اهداف در درس نقش اجتماعی معلم از دیدگاه اسلام، میانگین بالاتر از حد متوسط را نشان دادند. همچنین در درس فلسفۀ تربیت رسمی و عمومی در جمهوری اسلامی ایران، از نظر اساتید  تنها مؤلفۀ محتوا میانگین بیشتر از حد متوسط را نشان داد. با عنایت به نتایج حاصل، دانشگاه فرهنگیان با تدوین برنامۀ درسی قصدشده منسجم­‌تر و برگزاری دوره‌­های آموزشی مؤثر برای اساتید می­‌تواند به اهداف ترسیم‌­شده در دروس تعلیم و تربیتی دست یابد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، غلامعلی (1385). بررسی میزان همخوانی و هماهنگی بین سه برنامۀ درسی قصدشده، اجرا­شده و کسب­شده در برنامۀ جدید آموزش علوم دورۀ ابتدایی. طرح پژوهشی، وزارت آموزش و پرورش سازمان پژوهش و برنامه­ریزی آموزشی. فصلنامه علمی و پژوهشی تعلیم و تربیت، 22 (86)، 92- 51.
ادیب منش، مرزبان؛ لیاقتدار، محمدجواد و نصراصفهانی، احمدرضا (1396). بررسی میزان دانش، نگرش و مهارت مدرسان و مدیران و امکانات موجود در اجرای برنامۀ درسی معنوی (موردمطالعه: دیدگاه دانشجویان دانشگاه فرهنگیان)، دوفصلنامۀ مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 8 (16)، 118-89.
امین خندقی، مقصود و نامخواه، مرضیه (1389). کاوشی در میزان توجه به موضوع برنامه درسی تربیت‌معلم در حوزه تحقق برنامه درسی ایران. همایش برنامۀ درسی تربیت‌معلم. دانشگاه شهید رجایی. تهران.
بابایی، علی (1397). هوش موفق و تاثیر آن بر عملکرد دانشجویان در برنامه درسی جدید کارورزی دانشگاه فرهنگیان، دوفصلنامۀ مطالعات اموزشی و آموزشگاهی، 5 (14)، 122-109.
برنامۀ درسی دورۀ کارشناسی پیوستۀ رشته آموزش ابتدایی (خاص دانشگاه فرهنگیان) (1396).
جماعتی، رسول؛ مهدی‌زاده، امیرحسین؛ حکیم‌زاده، رضوان؛ عراقیه، علیرضا و فقیه آرام، بتول (1400). اعتبارسنجی الگوی برنامه درسی تلفیقی دانشجو­معلمان دانشگاه فرهنگیان، فصلنامۀ مطالعات مدیریت و رهبری در سازمان­های آموزشی، 1 (3)، 34-19.
جمالی­فر، محمدعلی؛ هاشمی‌مقدم، سید شمس‌الدین؛ عابدی کرجی‌بان، زهره و فقیهی، علیرضا (1398). تبیین شکاف میان برنامه­های درسی قصدشده، اجراشده و کسب­شدۀ دورۀ اول متوسطه و ارائۀ راهکارهای عملیاتی، فصلنامه تعلیم‌وتربیت، 137(35)،  148-130.
جواهرفروش­زاده، عبدالرحیم (1381). طرحی برای بهبود نظام تربیت‌معلم ایران اسلامی. (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد). ، دانشگده تاریخ و فلسفه، شیراز، ایران.
حاجی­زاده، هانیه و کرمی، مرتضی (1393). تحلیل برنامۀ درسی قصد­شده و اجرا­شدۀ دورۀ راهنمایی بر اساس مؤلفه­های آموزش صلح یونسکو، پژوهش در برنامه­ریزی درسی، 11/2 (15)، 109-93.
حسین­پناه، مهدی؛ کرمی، مرتضی؛ جعفری ثانی، حسین و کارشکی، حسین (1396). ارزیابی میزان همخوانی برنامه­های درسی قصدشده، اجراشده و کسب­شدۀ دورۀ دوم ابتدایی در پرورش شایستگی­های پژوهشی، فصلنامۀ مطالعات برنامۀ درسی ایران، 11 (11)، 164-141.
خروشی، پوران؛ نصراصفهانی، احمدرضا؛ میرشاه­جعفری، سید ابراهیم و موسی­پور، نعمت‌الله (1396). مدل مفهومی شایستگی­های مورد انتظار از دانشجومعلمان در برنامۀ درسی دانشگاه فرهنگیان بر اساس دیدگاه صاحب­نظران، فصلنامۀ مطالعات اندازه­گیری و ارزشیابی آموزشی، 7  (18)، 199-169.
دهقان، عبدالمجید؛ مهرام، بهروز و کرمی، مرتضی (1395). ارزشیابی برنامۀ درسی دانشگاه فرهنگیان از حیث تربیت­معلم پژوهشگر (مورد: پردیس­های شهید بهشتی و شهید هاشمی­نژاد). دو فصلنامۀ مطالعات برنامه درسی آموزش عالی، 7 (13)، 100-135.
ذاکری، مختار (1399). تجارب زیستۀ دانشجومعلمان دانشگاه فرهنگیان از برنامۀ درسی رشته علوم تربیتی، فصلنامۀ آموزش عالی ایران، 12 (2)، 46-23.
رئوف، علی (1379). بررسی جنبش جهانی برای بهسازی تربیت معلم. مشهد: انتشارات پژوهشکده تعلیم­و­تربیت.
زارعی، علی و دهقانی، مرضیه (1400). بررسی میزان هماهنگی و انطباق برنامۀ درسی قصد­شده، اجرا­شده با کسب­شدۀ درس دانش خانواده و جمعیت در جهت تقریب این سه برنامه، فصلنامۀ پژوهش در برنامه ریزی درسی، 18/2 (44)، 147-164
شورای عالی انقلاب‌ فرهنگی (1390). اساس­نامۀ دانشگاه فرهنگیان.
صمدی، معصومه (1402). واکاوی تسهیل­گرهای مشارکت خانواده در سیاست­گذاری­های تربیتی، فصلنامۀ علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، 11 (23)، 154-125.
فتحی، معصومه؛ سعدی­پور، اسماعیل؛ ابراهیمی قوام، صفری و علی، دلاور (1397). موفقیت برنامۀ درسی دانشگاه فرهنگیان در ایجاد شایستگی­های حرفه­ای معلمی، فصلنامۀ مطالعات برنامه درسی ایران، 12 (50)، 166-139.
فتحی­واجارگاه، کورش (1392). اصول و مفاهیم برنامه­ریزی درسی. تهران: بال.
قادرمرزی، حبیب‌الله؛ علی عسگری، مجید؛ معروفی، یحیی و حسینی­خواه، علی (1396). مقایسه برنامۀ درسی قصد­شده، اجراشده و کسب­شدۀ درس کارورزی به‌منظور ارائۀ راهکار مناسب (موردمطالعه: دانشگاه فرهنگیان استان کردستان) ، فصلنامۀ تدریس پژوهی، 5 (3)، 143-131.
کلباسی، افسانه؛ نصر، احمدرضا؛ خروشی، پوران و اطهری، زینب السادات (1394). بررسی مؤلفه‌های ارزشیابی واحد درسی و اجرای موردی آن توسط دانشجو معلمان مرکز شهید رجایی دانشگاه فرهنگیان اصفهان. فصلنامۀ پژوهش در برنامه‌ریزی درسی، 12/2 (17)، 145-135.
الماسی، حجت­الله؛ زارعی زوارکی، اسماعیل؛ نیلی، محمدرضا و دلاور، علی (1396). ارزشیابی برنامه درسی کارورزی چهار در دانشگاه فرهنگیان بر اساس مدل ارزشیابی هدف‌محور تایلر، فصلنامه تدریس پژوهی، 5 (1)، 24-1.
مرزوقی، رحمت‌الله و رضاییان، سجاد (1402). الگوی مدرسۀ اسلامی حکمت از منظر دلالت­های تربیتی عقل، فصلنامۀ علوم تربیتی از دیگاه اسلام، ۱۲ (24)، 35-5.
معروفی، یحیی؛ حسنی، حسین و موسی­پور، نعمت‌الله (1397). بررسی سطح همخوانی برنامۀ درسی قصد­شده و اجرا­شدۀ دروس تربیتی دورۀ کارشناسی پیوستۀ آموزش ابتدایی دانشگاه فرهنگیان، دوفصلنامۀ مطالعات آموزشی و آموزشگاهی، 7 ()18، 98-71.
معروفی، یحیی؛ حسنی، حسین و موسی­پور، نعمت‌الله (1398). کاوش برنامۀ درسی اجراشده دروس تربیتی؛ نظریه داده­بنیاد، فصلنامۀ پژوهش­های برنامه درسی، 9 (1)، 125-75.
Cofre, H., Gonzalez-Weil, C., Vergara, C., Santibanez, D., Ahumada, G., Furman, M. & Perez, R. (2016). Science Teacher education in South America: The Case of Argentina, Colombia and Chile. Journal of Science Teacher Education, 26, 45-63.
Cabrita, i., Lucas, M., Capelo, A. & Ferreira, A. (2017). Maths in-service teacher training and the restructuring of secondary education in East-Timor. Procedia-social and Behavioral Sciences, 186, 649-655.
Darling-Hammond. (2014). Strengthening Clinical Preparation: The Holy Grail of Teacher Education
DeLuca, C., Chavez, T., Bellara, A. & Cao, C. (2013). Pedagogies for preservice assessment education: Supporting teacher candidates’ assessment literacy development. Teacher Educator, 48, 128-142.
Ratcliff, J. L. (1996). What is a curriculum and what should it be? Handbook of the under graduate curriculum: a comprehensive guide to purposes, structures, practices, and change, Jossey Boss Publisher, first edition, 9-10.
Tsang, A. (2022). Comparing and contrasting intra-and inter-cultural relations and perceptions among mainstream and minority students in multicultural
Viera, J. (2020). Cognitive Demand and the Level of Alignment in the Mathematics Items of the STAAR Test and the Textbook Tasks in the Intended Curriculum for 7th, 8th, and Algebra 1 Students in South Texas (Doctoral dissertation, Texas A&M University-CorpusChristi).